Breudwd Rhyddiaith Gymraeg 1300-1425
English

Rhydychen, Llsgr. Coleg yr Iesu 111 (Llyfr Coch Hergest) – tudalen 24v

Brut y Brenhinoedd

24v

95

a gỽr a|lafuryei yn vỽy no neb y achỽa+
negu kyfreith kyffredin arglỽydiaeth
rufein. a phan gigleu coel bot y gỽr
hỽnnỽ yn dyuot y ynys brydein. ofyn+
hau a oruc ymlad ac ef. kan clyỽssei
nat oed neb a aỻei wrthỽynebu idaỽ.
ac ỽrth hynny pan doeth   constans
y|r tir. Sef a|ỽnaeth koel   anuon at+
taỽ y erchi tagnefed. ac   y gynnic
darystygedigaeth idaỽ o y·nys brydein
gan adu koel yn vrenhin a|thalu y
gnotaedic deyrnget y ỽyr rufein. a
gỽedy datkanu hynny y gonstans y ro+
des tagnefed udunt. ac y kymerth gỽ+
ystlon y gan y brytanyeit ar hynny.
a chyn pen y mis gỽedy hynny y
clefychỽys koel o wrthrỽm heint. a
chyn pen yr ỽythuet dyd y bu uarỽ.
A  gỽedy marỽ koel y kymerth cons+
tans coron y deyrnas. ac y kym+
erth un uerch oed y goel yn ỽreic
idaỽ. Sef oed y henỽ elen verch ko+
el. a honno uu elen luydaỽc. ac ny cha+
hat yn|yr ynyssed a gyffelypei y|r vorỽ+
yn honno o bryt a thegỽch. ac nyt o+
ed yg keluydodeu a gỽybot y chyffe+
lyb. Kanys y that a|baryssei y dysgu
veỻy ỽrth nat oed etiued idaỽ na+
myn hi. mal y bei haỽs idi lyỽyaỽ
y deyrnas gwedy ef. a gỽedy kym+
ryt o gonstans hi yn ỽreic idaỽ y
ganet mab udunt. Sef oed y e+
nỽ gustenin. ac ympen deg|mly+
ned gỽedy hynny y bu uarỽ cons+
tans ac y cladwyt yg|kaer efraỽc.
ac yd edeỽis y urenhinyaeth y gus+
tenin. ac ympen ychydic o yspeit
blỽynyded. ymdangos a|oruc gusten+
in o vot yndaỽ boned maỽr a|dylyet
ac ymrodi y haelder a daeoni. a gỽne+
uthur Jaỽnder yn|y arglỽydiaeth.
ac ymdangos mal ỻeỽ dyỽal yn|y ar+
glỽydiaeth y|r rei drỽc. a megys oen
ufyd y|r rei da fydlaỽn.  ~ ~ ~  
A c yn|yr amser hỽnnỽ yd oed gỽr creu+
laỽn engiriaỽl yn|amheraỽdyr

96

yn rufein. Sef oed y enỽ maxen. A|r bo+
nhedigyon a gywarsagei ac a|darestygei
o gyfredin arglỽydiaeth rufein. Sef a|ỽ+
naeth y bonhedigyon a|r dylyedogyon hyn+
ny gỽedy eu dohol* o|r creulaỽn amheraỽ+
dyr ỽynt o dref eu tat dyuot at gusten+
in hyt yn|ynys brydein. ac ynteu a|e har+
voỻes ỽynt yn vonhedigeid. ac eissoes
gỽedy dyuot ỻaỽer o·nadunt at gusten+
in. y gyffroi a|orugant yn erbyn y creu+
laỽn wr hỽnnỽ gan gỽynaỽ ỽrthaỽ eu
haỻtuded ac eu|trueni yn vynych. a chan
annoc idaỽ goresgyn Maxen a|e dehol.
kanys o genedyl rufein y hanoed gus+
tenin. ac nat oed a|e dylyei. ỽynteu yn
gystal ac euo. ac ỽrth hynny adolỽyn
idaỽ dyuot y·gyt ac ỽynt y oresgyn tref
eu tat ac y edryt eu dylyet udunt. ac y
ỽaret gormes o rufein. a thrỽy y ryỽ ym  ̷+
adrodyon hynny kyffroi a|oruc gusten+
in. a chynuỻaỽ ỻu maỽr a mynet y+
gyt ac ỽynt hyt yn rufein. a goresgyn
yr amherodraeth yn|y eidaỽ e hun. ac o+
dyna y kauas ỻyỽodraeth yr hoỻ vyt.
ac yna y duc gustenin y·gyt ac ef tri
eỽythyr y elen. Sef oed eu henỽeu. Tra+
hayarn. a ỻyỽelyn. a meuruc. a|r try+
wyr hynny a ossodes ef yn urdas sened
A c yn yr amser hỽnnỽ y [ rufein.
kyuodes eudaf iarỻ ergig ac e+
uas yn|erbyn y tyỽyssogyon a ry
adaỽssei gustenin yn kadỽ ỻyỽodraeth
yr ynys y·danaỽ. a gỽedy ymlad o eu+
daf a|r gỽyr hynny ac eu ỻad. Kymryt a oruc
e|hun coron y deyrnas a ỻyỽodraeth yr
ynys yn gỽbỽl. a gỽedy menegi hyn+
ny y gustenin. Sef a|oruc ynteu an+
uon trahaearn ewythyr elen a|their
ỻeg o wyr aruaỽc gantaỽ y oresgyn
yr ynys drachefyn. a gỽedy dyuot tra+
haearn y|r tir y|r ỻe a|elỽir kaer beris
y kauas y dinas hỽnnỽ kyn pen y deu+
dyd. a phan gigleu eudaf hynny. Sef
a|ỽnaeth ynteu kynuỻaỽ hoỻ ymladỽyr
ynys prydein. a dyuot yn|y erbyn hyt
yn ymyl kaer wynt y ỻe a elỽir yr aỽr·hon